Synesthesiedag 5 april 2003

De kans dat een synestheet een andere synestheet ontmoet is zeer klein: ongeveer een op tweeduizend. En hoe vaak kan een synestheet zijn bijzondere perceptuele vermogen laten testen? Op zaterdag 5 april 2003 zagen negen synestheten beide ‘wensen in vervulling gaan’. In een prachtige van groentezaak tot galerie getransformeerde ruimte ergens in het oude noorden van Rotterdam vond de vierde synesthesiedag plaats. De negen deelnemende synestheten zijn uitgebreid getest en ze hebben hun bijzondere kleurervaringen bij het horen van woord- en muziekklanken en bij het proeven van smaken verbeeld op papier met hulp van verf, kwast en potlood. Naast geconcentreerd werken was er tijd  om ervaringen uit te wisselen.

   

   
Na ontvangst begon het programma met het eerste deel van de NeCoSyn test. Deze door organisatoren Clara Froger en Crétien van Campen ontworpen test meet op objectieve wijze hoe consistent personen woordklanken, muziek, smaken en geuren in kleur waarnemen. Een uitgebreide beschrijving van de ontwikkeling van de test is elders op deze website te vinden.

Crétien van Campen las twintig woorden voor en de deelnemers kozen per woord drie kleurstalen die hun kleurgewaarwording het meest benaderde. Voor hen lag een door Clara Froger gemaakte selectie van 118 kleurstalen uit het Natural Color System.

Bij het testonderdeel muziekkleur was een  musicus aanwezig om de klanken zo natuurlijk te laten klinken. Nick McGuire speelde akkoorden op een contrabas, gitaar en trompet. Wederom kozen de deelnemers kleurstalen die hun kleurervaringen benaderden.

   
   

   
Uit de testen bleek na analyse dat we een gezelschap van synestheten op bezoek hadden die consistent woorden en letters in kleur zien. Slechts enkelen zien ook muziek in kleur.

Waren de voorgaande afleveringen van de synesthesiedag (de eerste in 2000) geheel gewijd aan het testen van synestheten; deze keer was een creatief element in het programma gebracht. De deelnemers hebben hun synesthetische ervaringen geschilderd. Dat bleek een goede keuze. Want naast de kleuren lieten de gemaakte schilderingen zien dat vorm, textuur en ruimte minstens zo sailliant zijn.

Het schilderen van de woordklanken O – E – OE – KOEL – STROEP bracht bijvoorbeeld aan het licht dat bij de ene synestheet de kleuren van de O en de E in de OE versmelten of veranderen terwijl ze bij een andere synestheet onveranderd naast elkaar blijven staan. Bij het schilderen van het woord KOEL bleek dat woordbetekenis nauwelijks van invloed is. De verwachting dat de kleuren koeler zouden zijn werd niet bevestigd. De letters en de woorden hebben een eigen kleur die los staat van de betekenis. De synestheten hadden dan ook geen enkele moeite om het onzinwoord STROEP te schilderen. Een cruciaal gegeven werd weer eens bevestigd: Iedere synestheet, of nauwkeuriger gezegd het brein van iedere synestheet houdt vast aan zijn eigen systematiek.

   

   
   

   
Het verbeelden van de door Nick gespeelde akkoorden op contrabas, gitaar en trompet leverde voor de meeste deelnemers meer problemen op. Er waren dan ook maar weinig synestheten die muziek in kleur zien. Zij bleken een verfijnd kleurnuances weer te kunnen geven tussen de mineur en majeur uitvoering van een akkoord op een instrument. Ook hier bleek vorm net zo belangrijk als kleur. Wat te denken bijvoorbeeld van een contrabas met "een randje rood" en de "vierkante noten" van een trompet.

Met een stuk had niemand problemen en dat was om een schildering te maken van een geweldige improvisatie van Nick op contrabas. Hij gebruikte vrijwel het gehele scala van de manshoge snaren van hoog en laag op een afwisselend swingende, ingetogen en sfeervolle wijze. De hier afgedrukte beelden spreken voor zich.

   

   
Na de lunch, een frisse neus en een glas water kregen de synestheten een toetje in de vorm van vier smaken die ze mochten schilderen. Met de ogen dicht proefden ze honing, koffie, azijn en zeezout. Na iedere smaak openden ze de ogen en schilderden de beelden van de smaak. De smaken riepen vooral kleur op en minder vorm of textuur. Grappig is natuurlijk om te zien dat de smaak van honing een … kleur oproept en die van koffie een .. kleur.

De dag werd afgesloten met een optreden door de Rotterdamse IP-groep van improviserende muzikanten in samenwerking met filmmaker Joost van Veen. Een versie van hun project Synesthesie#2 werd gespeeld. Uit de discussie na afloop bleek dat het gebruik van het begrip synesthesie door kunstenaars niet altijd overeenkomt met de ervaringen van synestheten zelf.

En er werd nog lang nagepraat tot de avondschemer de prachtige kleurschakeringen in de galerie toedekten die een zonnige lentedag lang de synesthesieën van negen mensen verbeeld en verlevendigd hadden.

   

   

 
   
Clara Froger en Crétien van Campen

Met dank aan Rosa Boekhorst voor het 'vlekkeloze' verloop van het dagprogramma.