Newsletter

Hier vindt u het archief van verschenen nieuwsbrieven "SYN-NL - Nieuwsbrief Synesthesie in Nederland". Meld je aan voor een (gratis) nieuwsbrief bij de webmaster. (Ook voor afmeldingen.)

This the archive of electronic newsletters SYN-NL "Synesthesia in the Netherlands" that appears in English and Dutch since 2009. For (free) subscription mail to the webmaster.

Archief /Archive of newsletters

“Echt een gemakkelijk nieuw telefoonnummer, bijna helemaal groen”, zei ik jaren geleden. Tot die dag had ik nooit geweten dat niet iedereen groene cijfers of ...
www.merelvangoch.com/category/synesthesie/

Het bezoek van Drs. Olympia Colizoli aan Cafe Cognitief van afgelopen donderdag 27-9-2012 zorgt via haar inspirerende verhaal over Synesthesie voor een ...
www.neurowiki.nl/?p=1456

Hoe het werkt dat sommigen deze A roodgekleurd zien

'How one can see what is not there': Neural mechanisms of graphene-colour synaesthesia; Promotie mevrouw drs. TM Leeuwen, 14 september 15:30; ...

De Magie van *Synesthesie* | Deventer

Deventer-Onder bovenstaande titel exposeert tot 26 september de Deventer kunstenaar Gerbert de Ruiter in de Bergkerk. Schilderijen (30 augustus 2011, ...
drimble.nl/regio/overijssel/.../de-magie-van-synesthesie.html

Whistleblower TeleSynaesthesia the telematic future of the senses

TeleSynaesthesia the Telematic Future of the Senses ... At present the concept of synaesthesia is connected with the timehonored notion of ...
information4sale.blogspot.com/.../tele-synaesthesia-telematic-f...

Todd Oxford performsSynaesthesia on Vimeo

Todd Oxford at his Fall 2011 Faculty Recital at Texas State University. Accompanied masterfully by Ezra Bartz, the duo is performing "Synaesthesia" by Texas ...
vimeo.com/28611596

Iris van Herpen –Synesthesia Designnl

Inspired by the cross-sensational phenomenon of feeling sound, smelling motion, and hearing colour, Iris van Herpen continues her uniquely adventurous ...

De Trommels van Mandala van Synesthesia

De trommel van Synesthesia Mandala is een gepatenteerd elektronisch trommelstootkussen. Het werd vrijgegeven aan het publiek in Mei 2006 na verscheidene ...
www.worldlingo.com/ma/enwiki/nl/Synesthesia_Mandala.../1

Synesthesia Video

A documentary about people whose senses blend, or mix. For instance: a synesthete might see colors when listening to music, or taste flavors when hearing a ...
redux.com/stream/item/2020340/Synesthesia

*Synesthesie* is te leren - Scientias.nl - wetenschap nieuws

Sommige mensen ervaren letters of nummers in kleuren. Die eigenschap ? een vorm van synesthesie ? is te leren. Dat blijkt uit onderzoek van Olympia Colizoli van de universiteit van Amsterdam. Synesthesie is waarschijnlijk genetisch ...
Scientias.nl - wetenschap nieuws... - http://www.scientias.nl/

Gemanipuleerde muis ruikt licht

Het duidelijkst is dat te zien bij mensen met synesthesie. Zij kunnen bijvoorbeeld toonhoogteverschillen zien of kleuren horen. Dat is allemaal echter niets ...

YouTube - Cellist in Koper, *Synesthesia* - Radio Kootwijk Live #4

Örs Köszeghy speelt sonate for solo violon cello van Sándor Veress in de koperen kast onder de trap van Radio Kootwijk tijdens het concert Synesthesia op 26 ...
www.youtube.com/?v=OEKw4QTCCeg

TheWacky Mystery of *Synesthesia* | Siri Hustvedt | Big Think

The ?crossing of senses,? in perception and memory, was once considered too strange to study. Now scientists suspect it's universal, at least in infancy.
bigthink.com/ideas/19615

Iris van Herpen FW10 'Synesthesia'

Voor haar nieuwste collectie 'Synesthesia' heeft zij zich laten inspireren door het fenomeen synesthesie: het mixen van zintuigen, zoals geluid 'voelen', ...

Zoals jullie zien heeft de nieuwsbrief een nieuwe vorm. Vanaf nu maak ik uit het enorme aantal berichten over synesthesie (tientallen per maand) een selectie met behulp van een Internet Reader en voeg bij elk geselecteerd item een korte opmerking over de inhoud (in het Engels bij Engelstalige en in het Nederlands bij Nederlandstalige berichten).

De nieuwste berichten zijn altijd te lezen op de nieuwspagina van Synesthetics (www.synesthesie.nl en klik op ‘nieuws’). Oude berichten zijn terug te vinden in het nieuwsarchief (klik op ‘SYN-NL nieuwsarchief’).

Coloured Vowels: Wittgenstein and *Synaesthesia*

Blurring Boundaries

*Synaesthesia* a crosscultural pilot The Ideophone

Hearing Colors The Unusual World of *Synesthesia* DivineCaroline

Behind the scenes on Terri Timely's absurd, inventive short film *...*

'*Synesthesia*' van Larilyn Sanchez - Cinema.nl

Language that is in good taste

De nieuwsbrief SYN.NL bestaat nu ruim zeven jaar en heeft inmiddels bijna 300 leden. De belangstelling voor synesthesie neemt toe, evenals het aantal synesthesieprojecten door kunstenaars en wetenschappers. Helaas heb ik te weinig tijd om dat bij te houden. Daarom zoek ik een enthousiaste webredacteur die wil helpen met het verzorgen van de nieuwsbrief en tevens wil meedenken over de vormgeving van een Nederlandse Synesthesie Web Community. Redactionele vaardigheden en kennis van websitebeheer zijn aanbevolen. Heb je belangstelling of wil je meer informatie, stuur dan een mailtje naar cretien@synesthesie.nl

Wil je meedoen aan een synesthesieonderzoek of –project? De laatste oproepen zijn te vinden op de pagina Oproepen van Synesthetics. Momenteel zijn er oproepen van de Universiteit Utrecht, en de Universiteit van Amsterdam.

In Amsterdam gaat de nieuwe kunststichting Optofonica, platform for Synesthetic Media and Sound een studio inrichten waar kunstenaars en onderzoekers experimenten met de samenwerking van de zintuigen kunnen uitvoeren. Initiator is de Italiaanse, in Amsterdam woonachtige geluidskunstenaar Tez.

Recent verschenen de volgende publicaties over synesthesie in kunst en wetenschap:

Van 26 tot 29 april vindt in Granada, Spanje Synasthesia 2009 plaats, het derde internationale congres over synesthesie in kunst en wetenschap. Een unieke bijeenkomst waar zowel neurowetenschappers als kunstenaars samenkomen om de laatste inzichten over synesthesie uit te wisselen.

Op de website Muziek zien, kan dat? voegde Paul van Coevorden nieuwe fragmenten toe, onder meer animaties van muziek van Prokofiev en Janacek.

Op het Film Festival Rotterdam ging de film Tijdlus van Joost van Veen in wereldpremière. Tijdlus is een multisensorische voorstelling met archaïsche beelden, stemmen, stof, trage beats, melodie, chemie, vreemde orgels, ruis en stuitergolven, die door de componist en filmmaker zorgvuldig op elkaar afgestemd zijn.

Aan het radio-item over synesthesie in het AVRO radio 1 programma De Praktijk leverde naast ondergetekende ook synestheet Lieneke van der Schoot een bijdrage. Zij werd geïnterviewd over haar gekleurde letters. Helaas vermeldde de AVRO site dat niet. Het gehele item over synesthesie is nog steeds online te beluisteren.

In The New Yorker verscheen onderstaande cartoon over synesthesie. met dank aan Wim Vallenduuk.

SYN-NL: Nieuwsbrief Synesthesie Nederland
10 september 2008

RADIO
A.s vrijdagmiddag 12 september vanaf 13.30 uur besteedt het Radio 1 programma De Praktijk aandacht aan synesthesie.

Het interview dat Mark Lynch van WICN Public Radio in New England (VS) hield met Cretien van Campen over zijn boek The Hidden Sense is online te beluisteren of als podcast te downloaden (28 minuten, 10 MB, mp3 formaat).

MUSEA
De tentoonstelling Crosswire - in search of the synesthetic effect in het Nederlands Instituut voor Mediakunst verkende deze zomer de synesthetische effecten van geluid.

Onder het motto 'Hoe klinkt een schilderij? En welke kleur heeft middeleeuwse dansmuziek?' organiseerde het Noordbrabants Museum in Den Bosch de tentoonstelling Muziek - gespeeld en verbeeld over de relatie tussen beeld en muziek.

BOEKEN
In het kinderboek De naam van dit boek is geheim (door Pseudonimus Bosch) speelt synesthesie een geheime rol, volgens de recensent in het AD van 19 juli.

In de Volkskrant (7 augustus, bijlage p. 18) recenseerde Ranne Hovius uitvoerig het nieuwe boek van de Britse synesthesiedeskundige Jamie Ward: The Frog Who Croaked Blue. Synesthesia and the Mixing of the Senses.

Het julinummer van het tijdschrift voor OpSmaak was gewijd aan Sense en behandelde onder meer synesthesie en de samenwerking van de zintuigen bij het proeven. De aflevering is nog als pdf te downloaden.

EK
Zelfs synesthesie ontkwam niet aan de oranjegekte tijdens het EK voetbal. Volkskrantredacteur Rutger Pontzen legde een ‘synesthetisch’ verband tussen de kleur oranje en de dinsdag en stelde vast dat Nederland helaas niet op deze dag voetbalde. Collega-redacteur Paul Onkenhout pikte de ‘bevinding’ op in zijn column op de sportpagina. Al met een al niet meer dan een leuke grap, want al kan de ene synestheet de dinsdag als oranje ervaren, een andere zal deze als Italiaans blauw ervaren.

Oproep voor onderzoek
Romke Rouw van de Universiteit van Amsterdam doet onderzoek naar de erfelijkheid van synesthesie. Op haar website staat informatie over het onderzoek en een korte vragenlijst voor synestheten die willen meedoen: http://home.medewerker.uva.nl/r.rouw/

REACTIES OP THE HIDDEN SENSE
Het boek The Hidden Sense blijft reacties oproepen in de media. Zie bijv:

Meer links naar discussies en boekbesprekingen zijn te vinden op synesthesie.nl (> reviews en > blogs & discussions)

Oproep voor onderzoek: Synesthesie en jeugdherinneringen
Roepen bepaalde geuren, kleuren, smaken, geluiden of andere zintuiglijke prikkels bij jou levendige jeugdherinneringen op? En heb je ook een vorm van synesthesie? Voor een verkennend onderzoek naar synesthesie en het geheugen wil ik graag een aantal synestheten over hun synesthesie en jeugdherinneringen interviewen. Eerst ontvang je een korte schriftelijke vragenlijst per mail. Heb je belangstelling, stuur dan een mailtje naar Cretien van Campen

ARTIKEL IN YES
In aflevering 48 (2007) van het tijdschrift YES verscheen een artikel over synesthesie door Kirsten Vogel.

KUNSTEDUCATIE IN VLAANDEREN
Op woensdag 23 januari 2008 gaat Prik! een kunsteducatief project voor kinderen van 4 tot 7 jaar in première in de Warande in Turnhout, België, met een studiemiddag over kunst, zintuigen en synesthesie met onder meer een lezing door Cretien van Campen. Prik! is een samenwerking tussen beeldend kunstenaar Lawrence Malstaf, lichtontwerper Pieter Troch en klankkunstenaar Köhn/Jurgen De Blonde. Je ervaart hoe het voelt om in de buik van een kunstwerk te kruipen en je onder te dompelen in een wereld vol sensaties.
Meer informatie is te vinden op www.kunstinzicht.be en www.rasa.be

INTERNETDISCUSSIE OVER KUNST EN SYNESTHESIE
Vanaf vandaag begint op het Mediterane internetforum YASMIN een discussie over kunst en synesthesie waar enkele gerenommeerde synesthetische kunstenaars en onderzoekers een statement zullen plaatsen.
Volg de discussie op: http://www.media.uoa.gr/yasmin/viewtopic.php?t=3875

THS kort
Nog even kort: Het boek The Hidden Sense krijgt veel positieve reacties en in niet de minste tijdschriften zoals Nature en The Lancet, op verschillende weblogs, en andere media. Een overzicht is te vinden op www.synesthesie.nl en de site van de uitgever. Een praktische tip n.a.v. een vraag van een lezer. De prijzen van het boek lopen uiteen van 19 tot 35 euro. Kijk eens bij de BOL en Amazon in Duitsland voor lage prijzen (zie ook het lijstje met online boekhandels op www.synesthesie.nl)

De komende week is het synesthetische rekenwonder Daniel Tammet in Nederland om de Nederlandse editie van zijn boek Op een blauwe dag geboren te promoten. Daniel Tammet wordt o.a. geïnterviewd door Pauw & Witteman (maandag 24 september) en Ivo Niehe (vrijdag 28 september). Op zondag 23 september geeft hij om 14:00 een lezing in het Nemo wetenschapsmuseum in Amsterdam, voorafgegaan door een discussie met Rob van Hattum en prof. dr. Dick Swaab. Via de site van het radioprogramma Hoe?zo! zijn enkele links te vinden naar filmpjes over Daniel. In het Reformatorisch Dagblad verschijnt volgende week een recensie waarin ook aandacht voor zijn synesthesie.

Vanavond (maandag 4 juni, 21.00-22.00) besteedt het wetenschapsprogramma HoeZo Radio (Teleac) aandacht aan synesthesie. Psycholoog Romke Rouw van de Universiteit van Amsterdam is te gast en zal vertellen over haar onderzoek naar kleur-letter synesthesie. Hierover publiceerde zij met haar collega Steven Scholte onlangs een spraakmakend artikel in het tijdschrift Nature Neuroscience. Samenvattingen daarvan verschenen o.a. in het NRC van 22 mei en in de The Economist van 24 mei.

HoeZo Radio wordt van 21.00 tot 22.00 uur uitgezonden op Radio 5, 747 AM. De uitzending is ook terug te luisteren op de website www.hoezoradio.nl.

Museumweekeinde
Het komende Museumweekeinde van 14 en 15 april staat in het teken van de kunst van het waarnemen. Het Bonnefantenmuseum in Maastricht belicht werken uit haar collectie van beeldende kunstenaars met een bijzondere belangstelling voor waarneming met interactieve wetenschappelijke opstellingen en lezingen. Op 14 april spreekt Cretien van Campen over “Klanken in kleur” en Jan van Erp over “Waar ogen tekort schieten”. Op 15 april spreekt Peter de Weerdt over de hersenen en Lex Wertheim over de “bewogen waarnemer”.

Architectuur
Architectenbureau-K2 heeft aan de Jacob Obrechtlaan in Schiedam het eerste synesthetische huizenblok in Nederland gerealiseerd. Met hulp van Obrechtbiograaf Rob Wegman en synestheet Dorine Diemer hebben zij kleurvlakken op de woningen aangebracht die een lied in kleur voorstellen van de vijftiende-eeuwse Nederlandse componist Jacob Obrecht. De kleuren laten noot voor noot zien hoe Dorine de muziek ervaart. Er wordt nog volop verbouwd, maar hierbij alvast een eerste impressie.

Kleur & Stijladviseurs
In het voorjaarsnummer van het Vakblad voor Kleur & Stijladviseurs verschijnt een artikel over synesthesie door Carla van den Puttelaar.

The Hidden Sense
In oktober verschijnt The Hidden Sense: Synesthesia in Art and Science door Cretien van Campen bij de MIT Press in Cambridge MA. Omslag, inhoudsbeschrijving en bestelinformatie zijn te vinden op de website van de MIT Press en http://www.synesthesie.nl

Het maakbare brein
In haar boek Het maakbare brein besteedt Margriet Sitskoorn aandacht aan synesthesie (p. 131-136). Het boek geeft inzicht in de werking van het brein en waarom bijvoorbeeld de ene persoon synestheet wordt en een ander niet.

Neurologie en literatuur
Het boek Tante krijgt een zenuwtoeval en andere essays over neurologie en literatuur onder redactie van Joost Haan, Frans Meulenberg en Henk Maassen (Uitgeverij Belvedère: Overveen, ISBN 90-73459-33-5) is verschenen met daarin een bijdrage van Cretien van Campen over de synesthetische gaven van de Russisch-Amerikaanse schrijver Vladimir Nabokov.

YouTube
Tijdens het internationale synesthesiecongres in Hannover op 2 en 3 december heeft Regina Pautzke een video gemaakt waarin bekende synesthesiedeskundigen aan het woord komen. De YouTube video is onder meer op synesthesie.nl te zien.

Hyves
Op hyves.nl, het vriendennetwerk op internet van ruim anderhalf miljoen Nederlanders, is een "synesthesie hyve" waar synestheten met elkaar in contact kunnen komen. Registreren is gratis maar wel een vereiste om mee te doen. Op dit moment zijn er al 36 leden.

TROS Nieuwsshow
Zaterdagochtend 25 november was op Radio 1 in de TROS Nieuwsshow een studiogesprek met Cretien van Campen over synesthesie. Presentatie: Mieke van der Weij en Peter de Bie. De uitzending is in zijn geheel na te luisteren in het TROS Nieuwsshow audioarchief. Het item over synesthesie begint na ongeveer 1 uur en 15 minuten.

Congres in Granada
Van 28 april tot en met 1 mei vindt het tweede internationale Congress on Art & Synesthesia plaats in Granada, Spanje met bijdragen van wetenschappers en kunstenaars over synesthesie.

Oproep voor onderzoek
Synesthesie is steeds vaker onderwerp van wetenschappelijk en artistiek onderzoek. De synesthesie.nl site bevat nu een pagina met alle recente oproepen voor onderzoeken en projecten (--> Calls/Oproepen). Nieuw is een oproep voor kleurcijfersynestheten om deel te nemen aan EEG onderzoek in Utrecht.

Aanmelden voor de gratis electronische nieuwsbrief SYN-NL Synesthesie Nederland kan door een e-mail te sturen naar de webmaster.

MUZIEK & KLEUR
Kunstenaar Dirk Hakze schildert muziek van de synesthetische componist Jean Sibelius in 72 schilderijen die in een elipsvorm staan opgesteld op het strand van Hollum op Ameland. De muziek waarop Hakze schildert is door koptelefoons in het midden van de elips van schilderijen te horen.

SYNESTHETISCH ONTWERPEN
Industrieel vormgever Michael Haverkamp organiseert een seminar over Synästhetisches Design op 21 september in Essen in Duitsland.

CONGRES IN HANOVER
Van 1 tot 3 december vind het tweede Duitse synesthesiecongres plaats in Hanover. Naast wetenschappelijke presentaties zijn er ook tentoonstellingen en muzikale sessies.

OPEN DEUR
"Horen, zien en..." Het oecumenisch maandblad Open deur wijdt haar zomeraflevering (jrg. 30, nr. 7-8) aan de zintuigen, onder meer met een artikel over klanken zien en synesthesie.

SYNESTHETISCHE DETECTIVE
Een synesthetische detective ziet tijdens gesprekken met verdachten gekleurde voorwerpen die de emoties van de spreker verraden in de nieuwe literaire thriller De kleur van leugens door T.J. Parker.

MEER SYNESTHETISCHE KARAKTERS
In het Mozart Mysterie laat auteur Jörg Kastner een Weense arts uitvoerig aan het woord over de synesthesie van de hoofdpersoon, als een mogelijke verklaring voor haar uitzonderlijke avontuur.
In de roman Wolfstonen schrijft auteur Herman Franke op p. 24 over het karakter Angolie: ‘Ze hield niet van een conventionele taakafbakening van de zintuigen. Ze zag ook wel eens met haar vingers of hoorde geuren.’

MIT PRESS
In 2007 zal het synesthesieboek Tussen zinnen wereldwijd verschijnen in een Engelse uitgave bij de MIT Press. De voorlopige werktitel is Synesthesia in Science and Art. De MIT Press is een van de grote wetenschappelijke uitgeverijen in de Verenigde Staten en bracht eerder de standaardwerken over synesthesie door Richard Cytowic uit.

CONGRESSEN EN SYMPOSIA
Nadat congressen over synesthesie lange tijd een Amerikaanse aangelegenheid waren, worden er de laatste jaren opvallend veel Europese bijeenkomsten rondom synesthesie georganiseerd. Onlangs vond het tweede jaarcongres van de Engelse synesthesievereniging plaats in Londen met bijdragen van wetenschappers en kunstenaars uit het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Noorwegen, Spanje en Nederland. Het programma en de samenvattingen zijn na te lezen op http://www.uksynaesthesia.com/agm.htm In het najaar staan in het vooruitzicht een symposium over The Senses in Art in Oxford, waar Jamie Ward en Cretien van Campen een sessie over synesthesie zullen leiden, en het tweede congres van de Duitse synesthesievereniging in Hannover. Voor het laatste symposium kunnen nog tot eind juni bijdragen aangemeld worden. Ook zal in het najaar het jaarcongres van de Amerikaanse synesthesievereniging gehouden worden, maar de precieze data zijn op dit moment nog niet bekend.
Tot slot, staat voor de zomer van 2007 het tweede congres over synesthesie in de kunsten in Almeria/Granada, Spanje gepland.

ARTIKELEN
In het zomernummer van het oecomenische tijdschrift Open deur ,dat aan de zintuigen zal zijn gewijd, verschijnt een bijdrage over synesthesie. Ook in de volgende aflevering van het nieuwe tijdschrift Minds zal een artikel over synesthesie verschijnen.

LEZINGEN
De Amsterdamse hoogleraar Robert Dijkgraaf gaf op de Kleurendag van de NVvK in maart een lezing over synesthesie met de titel 'Een diepfluweelpaarse echtgenote; over synesthesie en de oorsprong van kleur'. De Vlaamse kunstenaar Dr. Hugo gaf in maart een lezing getiteld ?The Art & Synesthesia Connection? aan de Hogeschool Sint-Lukas in Brussel. De Nederlandse filosoof Hans Dooremalen gaf op het genoemde Engelse congres een lezing over ?The relevance of synesthesia to the problem of consciousness? .

BOEKEN
Onder redactie van de Duitse synesthesie-publicist Jörg Jewanski en de Natalia Sidler verscheen een lijvig boek rondom de kleurenorgelvoorstellingen van de Hongaar Alexander Laszlo in de jaren dertig. Jewanski, J.& Sidler, N. (red.) Farbe - Licht ? Musik. Synästhesie und Farblichtmusik. Bern: Peter Lang 2006. 527 pagina?s, ISBN 3-03910-636-8, gebonden, 76,60 euro.
Het synesthesieboek Tussen zinnen is inmiddels aan de derde druk toe. Een Engelse vertaling is in een vergevorderd stadium en zal zeer waarschijnlijk door een grote Amerikaanse uitgever wereldwijd worden uitgebracht.

SMAAK VAN MUZIEK
Het Zwitsers synesthesie-onderzoek naar het proeven van muziek prikkelde de gedachten van het muziekduo Solo. Op 8 april liet de Haagse kok Pierre Wind in het Utrechtse Ekko aan de hand van de liedjes van Solo horen hoe muzikale klanken de smaakpapillen kunnen beroeren.

WEBTENTOONSTELLING
De Amerikaanse kunstenaar Marcia Smilack heeft op haar website een kleine tentoonstelling samengesteld van kunstfoto?s die door synesthesie-onderzoekers zijn gemaakt. Met uitgebreide toelichtingen en commentaren: Researchers and Reflections: Mirrors of the Mind.

RADIO EN TV
Regelmatig krijg ik verzoeken van radio- en televisiemakers om synestheten te vinden die in het programma iets willen vertellen over hun synesthesie. Dat verloopt meestal nogal hectisch en lijkt soms op ?effe een blik synestheten open trekken?, zoals onlangs voor het programma Koppensnellers (waar het onderwerp overigens aangehouden wordt).
Wil je graag over jouw synesthesie vertellen voor de radio, de televisie of een tijdschrift, stuur dan een mail met een korte omschrijving van je synesthesie naar cvcatsynesthesie.nl. Vermeld s.v.p. ook een telefoonnummer.
Oproepen voor wetenschappelijk onderzoek zal ik gewoon via deze nieuwsbrief blijven verspreiden.

Een terugblik op het laatste halve jaar levert een keur aan nieuwsberichten over synesthesie op, waaronder de prachtige aflevering van Zomergasten met Robert Dijkgraaf, de tweede onderzoekersbijeenkomst in Rotterdam en de aandacht van New York Times voor een synesthetisch instrument van Nederlandse makelij.

ZOMERGAST
In het tv-programma Zomergasten vertelde fysicus Robbert Dijkgraaf over zijn synesthesie aan de hand van de BBC-documentaire 'Orange Sherbet Kisses'. De website bevat zijn artikelen over synesthesie in de Academische Boekengids en De Groene Amsterdammer.

SYNESTHESIEBIJEENKOMST IN ROTTERDAM
Voor de tweede keer kwamen op 8 december kunstenaars en wetenschappers samen die zich op een of andere manier met synesthesie bezighouden in hun werk. Vanuit de wetenschappelijke hoek waren er twee presentaties van de promovendi Nienke Weder en Tessa van Leeuwen over synesthesie en multisensorische perceptie. Na een overheerlijk en gezellige kleurenmaaltijd, speciaal bereid door professionele koks, werden de deelnemers onderworpen aan een spannend experiment van beeldend kunstenaar Clara Froger en de musici Nick en Paul, waarbij de opdracht was om muziek in kleur weer te geven. De tweede jaarbijeenkomst, georganiseerd door Peter Werkhoven, Clara Froger en ondergetekende, was wederom enerverend en er zijn plannen om de volgende keer een symposium te organiseren dat toegankelijk is voor een groter publiek.

KUNST EN SYNESTHESIE
De Antwerpse kunstenaar Dr. Hugo sprak deze zomer op het Spaanse synesthesiecongres over “Art and Synesthesia: in search of the synesthetic experience". De integrale lezing met afbeeldingen is online: http://www.doctorhugo.org/synaesthesia/art/index.html
De Gentse Hogeschool voor Beeldende Kunst organiseerde in december voor haar studenten een tweedaags programma rond synesthesie en de verwarring & samenwerking van de zintuigen. Een primeur in de lage landen!

KUN JE MUZIEK ZIEN?
De website Animaties op Muziek van Paul van Coevorden bevat onder het motto 'Muziek zien? Kan dat?' tal van grappige vertalingen van klassieke muziek in bewegend beelden. De violist heeft ze voor kinderen gemaakt, maar ook voor volwassen zeer genietbaar. (12/05)
Het online Skrjabin Bulletin publiceerde een vijftal artikelen rond het thema 'Skrjabin en synesthesie' over hoe de Russische componist dacht muziek in beelden en kleuren weer te geven.

MEER KUNST (IN DE VS)
In Los Angeles en Washington was de tentoonstelling Visual Music te zien. De fraai uitgegeven catalogus met voorbeelden van synesthetische experimenten in de muziek, schilderkunst, abstracte film, animatie, rocklichtshows, bioscoopfilms en museuminstallaties is in de Nederlandse boekhandel verkrijgbaar.
In de Verenigde Staten reist een andere tentoonstelling rond onder de titel: What Sound Does a Color Make?
En er is een nieuwe documentaire over synesthetisch kunstenaar David Hockney.

KUNNEN BLINDEN TOCH ZIEN?
De New York Times (11/12/05) wijdde een artikel aan de vOICe, een apparaat waarmee blinden de visuele omgeving kunnen 'zien'. De Eindhovense ingenieur Peter Meijer ontwikkelde dit systeem dat camerabeelden vertaalt in geluiden die door geoefende blinden te begrijpen (te zien) zijn.
vOICe wordt internationaal toegepast in wetenschappelijk onderzoek bij blinden. Recent: het Nijmeegse F.C. Dondersinstuut gaat meewerken aan een Duits project onder leiding van prof. Petra Storig naar beeldervaringen bij blinden.

ARTIKELEN
Boekbespreking van Tussen zinnen in Mosaïek, Interdisciplinair Cultuurwetenschappelijk Tijdschrift, nr. 2, najaar 2005, p. 60-61.
In het AD Magazine (17/12/05) verscheen een artikel over synesthesie van Melchior Meijer onder de titel: Verkeerd verbonden?

NIEUWE SYNESTHESIE-ONDERZOEKEN AAN NEDERLANDSE UNIVERSITEITEN
Onlangs zijn twee Assistenten in opleiding (AIO’s) aangesteld om promotie-onderzoeken te verrichten naar synesthesie en de samenwerking tussen de zintuigen. Beide studies liggen op het terrein van onderzoek naar de menselijke waarneming en kennisverwerving.
    Tessa van Leeuwen zal aan het F.C. Donders Instituut van de Radboud Universiteit van Nijmegen gaan onderzoeken hoe de hersenen verbanden leggen tussen prikkels van verschillende zintuiglijke domeinen. Door middel van hersenscans vergelijkt ze de hersenprocessen van synestheten en niet-synestheten. Vervolgens wil ze gaan uitproberen of nieuwe synesthetische verbanden aan te leren zijn. Zou je blindgeborenen bijvoorbeeld kunnen leren wat zien is door beelden te vertalen in geluiden?
    Zij gebruikt daarbij de door Peter Meijer ontwikkelde ‘zien met je oren’ techniek. Zijn vOICe systeem is een soort braille voor beelden en vertaalt de visuele omgeving in geluidspatronen. Blinden die dit systeem geleerd hebben, kunnen zich daardoor beter oriënteren. Internationaal wordt het systeem als een grote belofte beschouwd. Amerikaanse en Duitse televisiestations besteedden er al aandacht aan.
    Door het hersenscan-onderzoek van Tessa van Leeuwen krijgt de tot nu toe enige scanstudie van een synestheet door de Utrechtse groep rond André Aleman en Margriet Sitskoorn uit 2001 nu een vervolg. Net over de grens in Aken voert Peter Weiss overigens aan het medische onderzoeksinstituut Jülich al enige jaren scanstudies uit met synestheten die letters in kleuren ervaren. Hij vergelijkt de scans van synestheten met die van niet-synestheten. Hij zal als een van de sprekers op het komende psychologiecongres in Leiden verslag doen van dit onderzoek.
    Op donderdag 1 september zal aan de universiteit van Leiden een symposium over de stand van zaken in synesthesie-onderzoek plaatsvinden. Tien internationaal toonaangevende onderzoekers zullen daar lezingen over hun recente bevindingen omtrent synesthesie houden. Dit symposium is onderdeel van het congres van de European Society for Cognitive Psychology (ESCoP), dat gehouden wordt van woensdag 31 augustus t/m zaterdag 3 september.
    Nienke Weder gaat als AIO promotie-onderzoek doen naar crossmodale perceptie, ofwel waarnemingen waarbij de zintuiglijke domeinen samenwerken. Ze vraagt zich af of mensen het geluid van een specht beter herkennen wanneer ze tegelijkertijd de boslucht ruiken of bepaalde kleurencombinaties zien? Onze hersenen combineren informatie uit verschillende zintuigen. Kunnen we deze combinaties of associaties benutten om ‘multimodale interfaces’, bijvoorbeeld vertalingen van beeld naar geluid, bij multimedia computers effectiever te maken? Nienke wordt begeleid door Peter Werkhoven, hoogleraar multimedia studies aan de Universiteit van Amsterdam, die in zijn oratie al enkele voorbeelden gaf van waardevolle toepassingen van deze technieken.
    Synesthesie zou je een uitzonderlijk geval van interzintuiglijke waarneming kunnen noemen. In Nederland houden onder meer Rick Schifferstein van de TU Delft en Bea de Gelder van de Universiteit van Tilburg zich al langer bezig met interzintuiglijke waarneming. Schifferstein onderzoekt de relaties tussen kleur en geur en publiceerde onlangs een belangwekkend engelstalig artikel over de mediërende rol van emoties bij het kiezen van kleuren bij parfums. Hij is geïnteresseerd in hoe consumenten verschillende zintuiglijke kwaliteiten integreren bij de waarneming van producten zoals parfumflesjes, die natuurlijk niet alleen aantrekkelijke geuren verspreiden, maar ook visueel en tactiel prikkelen.
    Bea de Gelder, hoogleraar neuropsychologie in Tilburg en verbonden aan de Harvard Medical School, is in dit rijtje de nestor van het Nederlandse interzintuiglijke onderzoek. Zij verwierf internationale faam met studies naar de interacties tussen zien en horen in spraak- en gezichtsherkenning. Zij is net als Schifferstein geïnteresseerd in de rol die gevoelens spelen, maar dan in de waarneming van stemmen en gezichten. Een gezicht is niet alleen een beeld, maar zendt meer signalen uit. Hoe combineren de hersenen die signalen uit verschillende zintuiglijke domeinen om de expressie van een gezicht te voelen?
    De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het academische synesthesie-onderzoek in Nederland nu serieus van de grond komt en we aansluiting krijgen bij het internationale synesthesie-onderzoek. Dat klinkt misschien vanzelfsprekend maar dat is het allerminst. Nog maar enkele jaren geleden werd er aan een enkele faculteit nog lacherig gedaan over synesthesie en werd de term vermeden in projectaanvragen voor onderzoekssubsidies. Nu lijkt synesthesie als fenomeen geaccepteerd in wetenschap en samenleving. In subsidie-aanvragen voor onderzoek wordt het expliciet genoemd en in de krantenkolommen is het een gerespecteerd onderwerp. Het synesthesieboek Tussen zinnen van ondergetekende is in de media uitgebreid besproken en is binnen twee maanden aan een tweede druk toe. Een serieus journalist als Paul Witteman beschreef onlangs zijn eigen synesthetische ervaringen in een beschouwing over klassieke werken van de componist Skrjabin.
    Vorig jaar is door Clara Froger, Peter Werkhoven en ondergetekende een werkgroep geformeerd van een twintigtal wetenschappers en kunstenaars die zich in Nederland bezighouden met synesthesie. Tijdens de eerste bijeenkomst dachten we nog een lange weg te gaan te hebben voor synesthesie-onderzoek in Nederland van de grond zou komen. Nu, minder dan een jaar later, hebben we door een golf aan publiciteit en de wind van twee academische studies in de rug de vaart er al aardig in.

LANDELIJKE BIJEENKOMST SYNESTHESIE-ONDERZOEKERS
Op 20 oktober jl. vond een eerste bijeenkomst plaats van kunstenaars, wetenschappers en technici uit den lande die zich op een of andere manier bezighouden met de studie van synesthetische fenomenen. De bijeenkomst stond in het teken van onderzoeksvragen formuleren. Wat zouden we in Nederland kunnen gaan doen aan synesthesie-onderzoek? Wat zijn de meest prangende vragen? De succesvolle workshop krijgt een vervolg.

INTERNATIONALE BIJEENKOMSTEN
In de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland is men al iets verder dan ons in Nederland. De Amerikaanse Synesthesia Association houdt haar vierde jaarcongres van 5-7 november in Berkeley, Californië met een keur aan presentaties van kunstenaars en wetenschappers. Zie http://www.synesthesia.info/
Nadat Duitse synesthesie-onderzoekers vorig jaar hun eerste jaarcongres hielden, organiseert de Britse synesthesievereniging van 15-17 april hun eerste jaarbijeenkomst in Londen. Aandacht onder meer voor synesthesie in kunst en wetenschap en synestheten komen vertellen over hun ervaringen. Zie http://www.uksynaesthesia.com/agm.htm
Ook in Spanje bestaan plannen voor een workshop rond synesthesie en synesthetische kunstvormen; in Granada in de zomer van 2005. Zie Arte citte http://www.artecitta.cc/

VOICE: Zien met je oren!
Internationale aandacht voor een van de weinige praktische toepassingen van synesthetische kennis. Op internationale congressen in Lissabon en San Diego werd het vOICe instrument besproken. vOICe vertaalt beelden in geluiden voor blinden en is ontwikkeld is door de Nederlandse ingenieur Peter Meijer. Zie: http://www.seeingwithsound.com

UITZENDING BBC
Ongeveer een decennium na hun eerste spraakmakende uitzending over synesthesie heeft het Horizon-team van de BBC een nieuwe aflevering over het onderwerp gemaakt onder de intrigerende titel Derek Tastes of Earwax. Er is een uitgebreide site met achtergrondinfo en een testje.
http://www.bbc.co.uk/sn/tvradio/programmes/horizon/derek_prog_summary.shtml

ONDERZOEK IN GRONINGEN
Op het verzoek van de Groningse studente Marieke Jepma kwamen veel reacties. Ca. 35 synestheten reageerden maar kunnen waarschijnlijk niet allemaal meedoen. Ze worden verder geïnformeerd door Marieke. Het onderzoek zal deze winter beginnen.

NETHERLANDS COLOR SYNESTHESIA PROJECT
Er zijn overzichten in het Engels en Nederlands verschenen van de resultaten van de jarenlange samenwerking kunstenaar Clara Froger en wetenschappelijk onderzoeker Crétien van Campen in het NeCoSyn project. Dat staat voor het Netherlands Color Synesthesia Project, waar verschillende van jullie aan meegewerkt hebben.
www.synesthesie.nl/(doorklikken op NeCoSyn Project en kies NL of UK versie)

NEDERLANDS BOEK OVER SYNESTHESIE
In het voorjaar van 2005 gaat het eerste Nederlandstalige boek over synesthesie verschijnen. Het bevat ervaringen van Nederlandse synestheten, werk van Nederlandse en internationale kunstenaars en gaat in op de belangrijkste wetenschappelijke verklaringen van synesthesie. Centraal staan vragen zoals: Wat is synesthesie? Wat heb je eraan in het dagelijks leven? En wat gebeurt er in de hersenen van een synestheet? Belangstellenden kunnen de komende maanden informatie over het boek en bestellingen vinden op de website www.synesthesie.nl

Deze nieuwsbrief volgt al weer kort op de vorige. De laatste maanden was synesthesie relatief vaak in het nieuws, mede door de toneelvoorstelling Ludmilla, en verder omdat steeds meer media ontdekken dat synesthesie een heel leuk onderwerp is.

NRC Column
NRC-journalist Corine Vloet ziet letters en cijfers en weekdagen in kleur en schreef een bevlogen column, getiteld ‘Maandagen zijn geel’ (NRC 6.3.2004) over synesthesie en het gebruik van synesthesie door Frans Strijards in de voorstelling Ludmilla. Ze kritiseert Strijards opvatting van synesthesie als een ziekte en het ten tonele voeren van de synesthetische hoofdpersoon als een gestoorde en fatale vrouw. Synestheten zijn gewone mensen met een extra perceptueel vermogen betoogt ze onder verwijzing naar het werk van de Canadese onderzoeker Daphne Maurer en gegevens van de Nederlandse Synesthesie Pagina. Via laatstgenoemde website kwamen veel reacties binnen van synestheten die zich door de column bewust waren geworden dat zij synesthesie ervaren. Toch beter dan dat ze daar via een bezoek aan Ludmilla waren achter gekomen en zich wellicht ziek en gestoord hadden gevoeld.

Friese synesthetische dichter
Na wat speurwerk bleek dat Corine Vloet meer over synesthesie heeft geschreven. In het Cultureel Supplement van het NRC handelsblad van 28 november 2003 staat een uitvoerig interview met de ‘bekendste Friese dichter buiten Friesland’ Tsjebbe Hettinga. Hij vertelt over zijn kleurhoren en zijn zinnelijke beleving: “De zintuigen lijken bij mij van jongs af aan heel dicht bij elkaar te liggen, zodat mijn zintuiglijke waarnemingen heel makkelijk uitwisselbaar zijn. Bij alles wat ik hoor, ruik, voel, heb ik een beeld en een kleur.” Eerder gaf hij een lezing in Antwerpen met de titel “Een chronisch geval van synesthesie” die in druk verscheen in het literaire tijdschrift Revolver.

Brahmsfantasieën
Henk van Os, hoogleraar kunst en samenleving aan de Universiteit van Amsterdam, gaf in januari en februari van dit jaar in den lande lezingen over de vermenging van zintuiglijke waarnemingen. Het was een bijzonder programma waarin tegelijkertijd Brahms’Rapsodie nr. 1 uitgevoerd werd en etsen van Max Klinger (1857-1920) getoond werden. Van Os ging in zijn lezing in op verschillende associaties van beelden en muziek. Synesthesie noemt hij een complex begrip, dat verschillende verschijningsvormen kent.
(bron: NRC, 15.1.2004)

KRO radio
De uitzending van het KRO radioprogramma Dolce Vita op 747 AM was op maandag 29 maart van 8-10 uur gewijd aan het thema Waarnemen. Kunnen we onze ogen wel vertrouwen? Ziet niet iedereen wat anders? Vanzelfsprekend kwam het bijzondere verschijnsel synesthesie ook aan de orde. De uitzending is na te luisteren op Internet via:
http://www.kro.nl/dolcevita/Inhouduitzendingen/040329ikzieikzie.asp?ComponentID=140443&SourcePageID=99686#5

Studiemiddag in Antwerpen
In het kader van ‘The eight annual conference of the association for the scientific study of consciousness’ is er op vrijdag 25 juni een werkgroep over synesthesie georganiseerd. Noam Sagiv van het University College London zal in een drietal sessies ingaan op de neurologische oorzaken van synesthesie, hoe synesthesie zich gedurende de levensloop ontwikkelt en welke rol synesthesie speelt in taal en beeldspraak.
Sagiv voert samen met Lynn C. Robertson de redactie van de bundel Synesthesia: Perspectives from Cognitive Neuroscience die in het najaar zal verschijnen.
Voor meer info en aanmelding: http://143.129.203.3/assc8/index.html

Plasticiteit van het brein
Hoe veranderlijk is het brein? Wat vertelt synesthesie over de neurale aard van het bewustzijn? Deze vragen komen aan de orde op een symposium over de consequenties van onze kennis over synesthesie voor het bredere filosofische debat over wat menselijk bewustzijn is op een wetenschappelijk congres getiteld Towards a science of Consciousness in Tucson in de Verenigde Staten. Sprekers: Ned Block over Functionalism, Physicalism and Neural Plasticity en Alva Noe over What Does Synesthesia Teach Us About the Neural Basis of Consciousness?
Meer info: http://consciousness.arizona.edu/

Een korte nieuwsbrief dit keer met twee leessuggesties en twee bezoeksuggesties van nog op de rol staande voorstellingen in het voorjaar.

ROMAN OVER SYNESTHESIE
Astonishing Splashes of Colour door Clare Morrall werd in 2003 genomineerd voor de prestigeuze Brooker Prize. De roman handelt over een synesthete uit Birmingham. Uitgever is Tindal Street Press.

TONEELSTUK OVER SYNESTHETE
Komend seizoen speelt het Nationale Toneel het toneelstuk ‘Ludmilla’, geschreven en geregisseerd door Frans Strijards. Uit de aankondiging: “Ludmilla, een jonge kunstenares, staat onder behandeling van een psychiater. Haar zintuiglijke waarneming is verstoord. Ze hoort kleuren en ziet geluid. Dit heet `synesthesie`. Geur, kleur, smaak en klank roepen elkaar op in een onbeheersbare keten. Maar ook de mooiste schilderijen komen voort uit deze kwellingen. Er bestaat een experimentele therapie. Maar om hiervoor in aanmerking te komen moet eerst Ludmilla`s verleden worden gereconstrueerd. Zelf herinnert ze zich weinig. Hulp van vrienden wordt ingeschakeld.”
Speeldagen: Rotterdamse Schouwburg 10-03-2004 en 11-03-2004 / Arnhem Schouwburg 18-03-2004 / Amsterdam De Brakke Grond 22-03-2004 en 23-03-2004 / Den Bosch Theater aan de Parade 08-04-2004 / Utrecht Stadsschouwburg 17-04-2004 / Eindhoven Stadsschouwburg 19-04-2004 / Leiden LAK theater 21-04-2004

UITVOERING MESSIAENS SYNESTHETISCHE MUZIEK
Op zaterdag 5 juni 2004 wordt in muziekcentrum Vredenburg in Utrecht het muziekstuk ‘Des canyons aux étoiles’ van de Franse componist en synestheet Olivier Messiaen uitgevoerd door het ASKO ensemble en het Schönberg ensemble o.l.v. Reinbert de Leeuw. Messiaen (1908-1992) zag muziek in kleuren en vormen en hoorde andersom ook ~ wat niet vaak voorkomt bij synestheten ~ beelden in muziek. Hij gebruikte zijn synesthetische vermogen om een unieke compositietechniek te ontwikkelen, die hij gebruikte om visuele indrukken in muziek te vangen. Bij een bezoek aan de Verenigde Staten raakte Messiaen onder de indruk van de kleurenpracht van de Canyons in Utah en trachtte dit in muziek te vatten.

De aandacht voor synesthesie blijft groeien. Het ledenaantal van de nieuwsbrief is na het artikel over synesthesie in Libelle nr. 28 van juli (met daarin aandacht voor de nieuwsbrief en de website) weer flink gestegen. Meer dan 100 synestheten en belangstellenden ontvangen nu deze nieuwsbrief.

KLEURMIDDAGEN IN WTC ROTTERDAM
Momenteel loopt een reeks van vier kleurmiddagen in het World Trade Center. De laatste zondagmiddag 12 oktober zal in het teken van synesthesie staan.
De reeks ‘Kleur in vier dimensies’ bestaat uit vier wisselende exposities en lezingen op het thema Kleur in de Art Gallery en het Auditorium van het Beurs - WTC Rotterdam. Als rode draad in het geheel fungeert Clara Froger, beeldend kunstenaar en autoriteit op kleurgebied. Zondag 12 oktober is er onder de titel ‘Kleur en zintuiglijke waarneming’ een gevarieerd programma met lezingen over synesthesie en zintuiglijke waarneming, experimenten met belangstellenden, visuele muziekfilms, kleurmuziek en een tentoonstelling van synesthetische kunst. Aanvang 12.00 uur tot ± 15.30 uur Toegangsprijs per lezing / expositie € 15,- p.p., t: 010-405 17 81, f: 010-412 12 41, e-mail: tcartgalleryinfo@wtcro.nl (Komende zondag 5 oktober is de derde middag met het thema Kleur en/in het dagelijks leven.)

NEDERLANDSE EXPERIMENTEN IN AMERIKAANS TIJDSCHRIFT
Een verslag van de synesthesie-experimenten, die Clara Froger en Crétien van Campen de afgelopen jaren in Rotterdam georganiseerd hebben en waar verschillende van jullie aan deelgenomen hebben, is verschenen in het prestigieuze Amerikaanse kunsttijdschrift Leonardo:
Crétien van Campen and Clara Froger. Personal Profiles of Color Synesthesia: Developing a Testing Method for Artists and Scientists. Leonardo 36:4 (2003) 291—294.

UPDATE ONLINE SYNESTHESIE BIBLIOGRAFIE
Binnenkort wordt de online bibliografie ‘Synesthesia in Art and Science’van het tijdschrift Leonardo bijgewerkt met een dertigtal artikelen en weblinks. In totaal bevat de bibliografie ruim 450 publicaties over aspecten van synesthesie die door kunstenaars en wetenschappers zijn onderzocht.
Het (nieuwe) adres van de vrij toegankelijke online bibliografie:
http://mitpress2.mit.edu/e-journals/Leonardo/isast/spec.projects/synesthesiabib.html

ROMAN OVER SYNESTHESIE
Synestheet Wendy Mass uit New Jersey heeft een roman geschreven met een synestheet als hoofdfiguur: "A Mango-Shaped Space" (Little Brown & Co, April 2003).
Uit een recensie: “Mia, 13, has always seen colors in sounds, numbers, and letters, a fact she has kept secret since the day she discovered that other people don't have this ability. Then she discovers that she has a rare condition called synesthesia, which means that the visual cortex in her brain is activated when she hears something. From then on, she leads a kind of double life-she eagerly attends research gatherings with other synesthetes and devours information about the condition, but continues to struggle at school, where her inadvertent pairing of particular colors with numbers and words makes math and French almost impossible to figure out. Her gradual abandonment of her frustrating school life in favor of the compelling world of fellow synesthetes and the unique things only they can experience seems quite logical, although readers may feel like shaking some sense into her. Finally, and rather abruptly, her extreme guilt at her beloved cat Mango's illness and death brings her back down to earth and she begins to work on some of the relationships she let crumble. Mia's voice is believable and her description of the vivid world she experiences, filled with slashes, blurs, and streaks of color, is fascinating. Not all of the many characters are necessary to the story, and some of the plot elements go unresolved, but Mia's unique way of experiencing the world is intriguing.”

ABSTRACTE FILM EN GEIMPROVISEERDE MUZIEK
Op vrijdag 23 mei vindt in het Poortgebouw op de kop van Zuid in Rotterdam een multimediale voorstelling plaats, getiteld “Synesthesie#2” door filmmaker Joost Veen en de muzikanten van de Rotterdams Improvisatie Poel. Vooraf houdt Crétien van Campen een lezing over synesthesie. Aanvang 20.30 uur, entree € 4,50, locatie Poortgebouw, Stieltjesstraat 38 Rotterdam.

SYMPOSIUM Perceiving is believing
Op woensdag 28 mei vindt in het Educatorium van de Universiteit Utrecht het symposium ‘Perceiving is believing’ plaats. Onderwerp is de waarneming van de wereld en haar representaties. Vier sprekers gaan in op verschillende aspecten van dit onderwerp: Crétien van Campen (synesthesie), Peter Meijer (beelden vertalen in geluiden voor blinden), Pieter Jonker (voetballende robots) en Erik Myin (filosofie van de waarneming). Dagvoorzitter is cabaratier Vincent Bijlo.
Info: www.uscki.nl/symposium

SYNESTHETISCHE KUNST IN NEW YORK
Tijdens het derde jaarcongres van de American Synesthesia Association werd in een studio in Greenwich Village, Manhattan werelds eerste tentoonstelling van werken door synesthetische kunstenaars gehouden. Uit Nederland was werk van Clara Froger vertegenwoordigd. Haar hoeden maakten veel indruk op de aanwezige New Yorkse kunstenaars en journalisten. Organisator Carol Steen treft voorbereidingen voor een vervolgtentoonstelling van synesthetische kunst.

SYNESTHESIEDAG IN ROTTERDAM
Op 5 april werd de vierde Nederlandse synesthesiedag gehouden. Negen synestheten namen deel aan een test en schilderden en tekenden hun synesthetische ervaringen op papier. De resultaten zijn gepresenteerd op het derde ASA congres in New York (zie hierboven). Een verslag van de dag is te zien op:
www.synesthesie.nl\syndag5apr03.htm

SYNESTHEET HOOGLERAAR IN MULTIMEDIA STUDIES
Op 17 januari aanvaarde Peter Werkhoven het ambt van bijzonder hoogleraar Multimedia Interactie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is synestheet en doet onderzoek naar de verbanden tussen neurologische synesthesie, metaforische synesthesie en de mogelijkheden van huidige multimediacomputers om inhoud van de ene naar een andere zintuiglijke modaliteit te vertalen. De lezenswaardige inaugurele rede ‘Multimedia door een sleutelgat’met inspirerende inzichten is bij hem te digitaal verkrijgbaar: werkhoven@ict.tno.nl

Duitse renaissance en andere links
Een eeuw na de hoogtijdagen van het gestaltpsychologische onderzoek naar synesthesie lijken de Duitsers het onderwerp herontdekt te hebben. In maart werd een eerste conferentie gehouden in Hannover. Ook in Leipzig, Frankfurt a.M. en Magdeburg verricht men onderzoek.
Organisatoren Emrich, Schneider en Zedler publiceerden vorig jaar een boek, getiteld “Welche Farbe hat der Montag?” Info over congres en boek op:
www.mhh-synaesthesie.de
Synestheet Regina Pautzke heeft een Duits discussieforum over synesthesie geopend: www.synaesthesieforum.de
En probeer de prachtig grafisch vormgegeven interactieve website op:
http://www.sinnich.de

En tot slot een keuze uit de nieuwe websites over synesthesie:
Componist en synestheet Harley Gittleman heeft een webpagina geopend over visuele muziek.
http://www.musicolors.com/colors/index.html

Auteur en synestheet Patrica Lynn Duffy heeft een webpagina met veel links gewijd aan haar recente boek “Blue cats and chartreuse kittens. How synesthetes color their world”.
http://www.bluecatsandchartreusekittens.com/

Een nieuwe nieuwsbrief in het nieuwe jaar. De afgelopen maanden waren rustig wat nieuws over synesthesie betreft, maar voor het komende jaar staan er weer interessante zaken op stapel, zoals je hieronder kunt lezen. Het doet me vreugd dat het aantal lezers gestaag toeneemt. Steeds meer mensen ontdekken de website www.synesthesie.nl en deze nieuwsbrief.

Heb je belangstelling om deel te nemen aan een synesthesie-experiment?
Clara Froger en Crétien van Campen willen een poging wagen om synesthesie te visualiseren. Door middel van weergaves in verf of kleurpotlood vragen wij je om klank-, smaak- en geurgewaarwordingen vast te leggen. Daarbij is het niet de bedoeling dat je een "kunstwerk" aflevert. Tevens wordt d.m.v. van een test een uitgebreid persoonlijk profiel van je kleurwoordsynesthesie gemaakt. En het is een gelegenheid om andere synestheten te ontmoeten.

In Rotterdam in galerie BMBR aan de Insulindestraat 241 3037 BL ben je welkom op zaterdag 5 april a.s. vanaf 10 uur tot 16 uur. Voor de lunch wordt gezorgd. Voor de materialen, koffie, thee en lunch vragen we een bijdrage van 10 euro. De Galerie ligt op 15 min lopen van het Centraal Station uitgang Blijdorp en 3 min vanaf station Bergweg (Hofpleinlijn ).

Momenteel werkt Crétien van Campen aan een boek over synesthesie. De bedoeling is een boek te maken over, door en voor synestheten, dat ook van belang is voor anderen, met name kunstenaars, onderzoekers en studenten die geïnteresseerd zijn in de bijzondere samenwerking van de zintuigen.

Centraal staan de ervaringen van synesthesie in het dagelijks leven. Synestheten vertellen over hoe zij synesthesie gebruiken in het dagelijks leven. Bij het genieten van bijvoorbeeld muziek en kunst, bij het uitvoeren van dagelijkse denktaken zoals rekenen en namen onthouden, en ook bij het ontwerpen, componeren en andere creatieve bezigheden. Synestheten, kunstenaars en wetenschappers worden ondervraagd over de functies van synesthesie.

Verschillende van de nieuwsbrieflezers zijn de afgelopen maanden persoonlijk benaderd. Dat heeft al veel materiaal in de vorm van teksten en beelden opgeleverd die gebruikt zullen worden in het boek. De komende maanden zullen ook andere synestheten en deskundigen benaderd worden. Spontane bijdragen zijn natuurlijk welkom: in woord (hoe gebruik ik synesthesie in het dagelijks leven) en in beeld (visualiseringen van synesthetische gewaarwordingen in (digitale) tekeningen of schilderingen).

RICHARD CYTOWIC

De Amerikaanse neuroloog is in de laatste tien jaar het gezicht van synesthesiestudies in Amerika geworden. Zijn boeken zijn standaardwerken geworden. Van zijn wetenschappelijke werk Synesthesia: Union of the Senses uit 1989 is in 2002 een herziene versie verschenen waarin de ontwikkelingen van het laatste decennium zijn verwerkt. Cytowic meldt dat in de lente ook een herziene uitgave verschijnt van The Man Who Tasted Shapes, zijn populair-wetenschappelijke boek over synesthesie over onder meer de man die glazen pilaren in zijn handen voelde bij het proeven van mint. Meer info op http://cytowic.net
Richard Cytowic, “Synesthesia: A Union of the Senses”. New York: MIT Press 2002.

De Britse popartist David Hockney is synestheet – hij ziet muziek in kleuren en vormen – en wordt uitgebreid geïnterviewd door Cytowic in het bovengenoemde boek. In zijn schilderijen is weinig van zijn synesthesie te merken. De laatste decennia is hij begonnen met het maken van decors voor opera’s. Hier heeft hij veel voordeel van zijn synesthetische gaven. Tijdens het werk luistert hij eindeloos naar de muziek (hij kan geen notenschrift lezen) en gebruikt de kleuren en vormen die hij in de muziek ziet. Over zijn werk voor de opera zond de AVRO op 17 november 2002 een uurlange documentaire uit. Wellicht nog te bestellen of wachten op een herhaling.

In navolging van de geurkleurexperimenten van Clara Froger, waarover in eerdere nieuwsbrieven werd bericht, is aan de faculteit Industrieel Ontwerpen van de Technische Universiteit Delft een onderzoek gestart naar de kleuren van parfums. Proefpersonen kregen een reeks parfums in witte doosjes aangeboden en kozen per geur een kleur. Momenteel worden de data geanalyseerd. Publicaties worden verwacht in de loop van dit jaar. Meer info bij Rick Schifferstein <h.n.j.schifferstein@io.tudelft.nl>

Voor belangstellenden in Nederland en Vlaanderen een nieuwsbrief over synesthesie in het Nederlandse taalgebied. Mogelijk volgen er meer (paar keer per jaar).

Wil je de nieuwsbrieven blijven ontvangen, dan hoef je niets te doen. Wil je ze niet meer ontvangen, reply dan s.v.p. met "nee". Nieuwe berichten voor de nieuwsbrief kunnen naar dit adres gemaild worden. Idem voor nieuwe lezers.
Crétien van Campen

In het zomernummer van Kleurenvisie, tijdschrift van de Nederlandse Vereniging voor Kleurenstudie is een verslag van een Nederlands kleursynesthesie experiment opgenomen onder de titel: "Helderheid, verzadiging en toon van kleursynesthesie. Het meten van kleurervaringen bij woorden, muziek, smaken en geuren." Naast de bestaande methode om kleur-woordsynesthesie te meten is er nu een methode beschikbaar om ook de kleursynesthesieën van muziek, smaken en geuren te meten. Per persoon kan vastgesteld worden of hij/zij synestheet en hoe sterk de synesthesie is. Een andere verbetering ten opzichte van de bestaande meetinstrumenten is de verfijndere en nauwkeurigere meting van kleurervaringen. De tekst is ook te lezen op: http://synesthesie.nl/pub/artkleurvis.htm

SYNESTHESIE IN PSYCHOLOGIE MAGAZINE
Het komende oktobernummer van psychologie magazine bevat een artikel over kleursynesthesie onder de (werk)titel "Oranje tuba's, volle sprot en lichte honing ". Het artikel bevat ook een zelftest om kleur-woordsynesthesie vast te stellen. Eind augustus verkrijgbaar in tijdschriftkiosken.

OPROEP GROEPSEXPOSITIE SYNESTHESIEKUNST
Carol Steen, beeldend kunstenaar in New York, is op zoek naar beeldend kunstenaars die synesthesie gebruiken in hun werk om een groepsexpositie van synesthetische kunst te maken.
Informatie is te vinden op: http://web.mit.edu/synesthesia/www/carol.html
In de laatste aflevering van het Amerikaanse tijdschrift Leonardo (vol. 34, nr. 3, 2001, p. 203-208) staat een fraai artikel over het gebruik van synesthesie in haar werk: Vision shared: A firsthand look into synesthesia and art.
E-mail: Carol Steen rednote@infohouse.com

WERELDOMROEP
De Nederlandse Wereldomroep gaat een radio documentaire uitzenden over synesthesie in een reeks over hersenen en creativiteit. Programmamaker Michele Ernsting zoekt nog enkele kunstenaars die hun synesthetische ervaringen toepassen in hun werk. Het programma zal in het Engels worden opgenomen en wordt werelwijd uitgezonden in Engelstalige landen door de Radio Netherlands English Service. Degenen die mee zouden willen werken aan deze documentaire kunnen contact opnemen met Michele Ernsting <m.ernsting@chello.nl> of met ondergetekende.

FILM
Filmmaker Joost van Veen, werkzaam bij de Filmwerkplaats in Rotterdam, bereidt een filmproject voor getiteld 'synesthesie #2'. Het staat gepland voor het najaar van 2002. Meer informatie zal beschikbaar komen op http://www.wormweb.nl en http://www.filmwerkplaats.nl

KLEUR EN GEUR
Clara Froger gaf op 11 oktober jl. een lezing over kleur en synesthesie in het door SENTA Aromatic Marketing (Amersfoort) georganiseerde seminar over multisensory marketing. Bij multisensory marketing wordt uitgegaan van de meervoudige zintuiglijke contactmomenten die een consument heeft met een product, merk of dienst. Senta richt zich met name op het ondergewaardeerde geurcontact in bijvoorbeeld een ontvangstruimte of de geur van een product.
Op de najaarskleurendag van de Nederlandse Vereniging voor Kleurenstudie (NVvK) kreeg Clara’s verhaal een vervolg met een ‘geur en kleurexperiment’: 23 mensen kozen kleurkaartjes uit het Natural Color System bij zes geuren die door Senta ontwikkeld waren. Een kort verslag van het experiment is te lezen in: Kleurenvisie najaar 2001. Waarschijnlijk krijgt het experiment een vervolg op een van de komende kleurendagen van de NVvK.

WORKSHOP SYNESTHETEN EN VORMGEVERS
Pim Burgers kwam met een geweldig idee om synestheten en vormgevers samen te brengen in een workshop. Doel is om de bijzondere synesthetische ervaringen door professionele vormgevers en kunstenaars zichtbaar te maken. Synesthesie blijft voor veel niet-synestheten een wonderlijk fenomeen omdat het niet zichtbaar is. Niet alle synestheten hebben het teken- of schildertalent om hun ervaringen te verbeelden. Samen met vormgevers en beeldend kunstenaars zouden synestheten hun bijzondere visuele ervaringen zichtbaar kunnen maken. Zo wordt voor anderen toegankelijk wat voor synestheten alleen introspectief toegankelijk is.
Een eerste zeer goed gelukt voorbeeld is er al: van de synesthete Katinka Regtien en de beeldend kunstenaar Beata Franso (bijlage bij een Kleurenvisie van enige tijd terug).
Wellicht is in het kader van een Kleurendag een workshop te organiseren. Het resultaat van de workshop kan een prachtige tentoonstelling van synesthetische kunst opleveren. De tentoonstelling kan aan niet-synestheten laat zien wat het is om woorden, muziek, geuren, smaken en andere zintuiglijke stimuli in kleur te zien. Het zou een unicum zijn, vergelijkbaar met de voorgenomen tentoonstelling van synesthetische kunst door Carol Steen in New York (zie de vorige nieuwsbrief).
En tot slot laten we de muziek niet vergeten. Een samenwerking tussen synestheten en musici zou kunnen laten horen hoe synesthesie klinkt. Wordt vervolgd….

REACTIES SYNESTHETEN OP ARTIKEL
Het artikel ‘Oranje tuba's, lichte honing en groene woorden’ in Psychologie Magazine (oktober 2001) heeft veel reacties losgemaakt van synestheten. Uit het hele land kwamen reacties. Veel hadden altijd al wel zo’n vermoeden dat ze zoiets hadden of kwamen erachter dat het een ‘wetenschappelijke’ naam heeft.
Ken je ook personen die zich in het artikel herkenden als synestheet? Vraag ze zich via mail of telefoon willen aanmelden bij ondergetekende? Mogelijk benaderen we ze in de toekomst in het kader van een onderzoek. Deelname aan een onderzoek is natuurlijk altijd op vrijwillige basis en nooit een verplichting.

BOEK
De Engelse psycholoog John Harrisson heeft een toegankelijk boek geschreven over de psychologische en biologische achtergronden van synesthesie onder de titel ‘Synaesthesia: The Strangest Thing’. De auteur laat aan de hand van het thema ‘synesthesie’ zien hoe het menselijk brein werkt. Het is een prachtig verhalend betoog, doorspekt met zowel filosofische overpeinzingen als grappige anekdotes. Voor zowel wetenschappers als geïnteresseerde leken aan te bevelen.
John Harrisson‘Synaesthesia: The Strangest Thing’. Oxford: Oxford University Press. ISBN: 0-19-263245-0 (19,49 Engelse ponden inclusief verzendkosten, te bestellen in betere boekhandel en via Internet: www.oup.com

SYNESTHESIE.NL De (eerste) Nederlandse Synesthesie Pagina is verschenen. Het adres is: www.synesthesie.nl Je kunt er onder meer lezen wat synesthesie is en hoe het psychologisch en neurologisch werkt. Tevens kun je met een zelftest bepalen of jij synestheet bent!

TELEVISIE Donderdag 27 juni zal in het VPRO-televisieprogramma Noorderlicht een aflevering te zien zijn over synesthesie. Uitzendtijdstip is acht uur 's avonds, Nederland 3. Het programma wordt op zaterdag 29 juni herhaald, om 11.25. Na afloop is het programma in Real Video op de VPRO website te zien: http://noorderlicht.vpro.nl

GEZICHTSBLINDHEID Student psychologie David Bisschop Boele wil een studie maken over de combinatie synesthesie en prosopagnosia (gezichtsblindheid). Hij is benieuwd of onder de synestheten ook relatief veel mensen met gezichtsblindheid zijn. Als je wilt weten wat gezichtsblindheid inhoudt, kijk dan op: http://www.choisser.com/faceblind/ . Herken je dit of heb je belangstelling, neem contact op met David: d.j.m.bisschopboele@student.uva.nl

JAARCONGRES IN V.S. Het synesthesie-onderzoek van Clara Froger en Crétien van Campen, waar verschillende van jullie de afgelopen jaren aan deelgenomen hebben, begint internationaal aandacht te krijgen en is op uitnodiging gepresenteerd op het tweede jaarcongres van American Synesthesia Association in San Diego (Californië). http://www.multimediaplace.com/asa/meetings.html De tekst en dia's van de presentatie zijn te zien en lezen op: http://synesthesie.wolweb.nl/pub/asapaper.htm

FILOSOFIE VAN DE ZINTUIGEN Met de lente gaan behalve de bloemen ook de zinnen weer open. Het is een genoegen om in deze periode waarin de natuur weer volop smaak en geur krijgt een boek te lezen over de filosofie van de natuur en het landschap. De Nederlandse filosoof en antropoloog Ton Lemaire schreef in zijn woonplaats op het Franse platteland het boek 'Met open zinnen'. Hij neemt het op voor de zintuigen die in de hedendaagse leven verwaarloosd worden. Echte natuurbeleving gaat via het lichaam en de zintuigen, aldus Lemaire. Dus gooi open die luiken! Of om met William Blake te spreken 'Cleanse the doors of perception'.

SYN-NL NIEUWSBRIEF SYNESTHESIE NEDERLAND

Archief /Archive of newsletters

Hoe het werkt dat sommigen deze A roodgekleurd zien

Whistleblower TeleSynaesthesia the telematic future of the senses

Todd Oxford performsSynaesthesia on Vimeo

Iris van Herpen –Synesthesia Designnl

De Trommels van Mandala van Synesthesia

Synesthesia Video

Synesthesie is te leren - Scientias.nl - wetenschap nieuws

Gemanipuleerde muis ruikt licht

YouTube - Cellist in Koper, Synesthesia - Radio Kootwijk Live #4

TheWacky Mystery of Synesthesia | Siri Hustvedt | Big Think

Iris van Herpen FW10 'Synesthesia'

Coloured Vowels: Wittgenstein and Synaesthesia

Blurring Boundaries

Synaesthesia a crosscultural pilot The Ideophone

Hearing Colors The Unusual World of Synesthesia DivineCaroline

Behind the scenes on Terri Timely's absurd, inventive short film ...

'Synesthesia' van Larilyn Sanchez - Cinema.nl

Language that is in good taste